Medische feiten

In dit gedeelte vindt u de feitelijke informatie over (voedsel)allergie en de kans op anafylaxie: 

  • Prevalentie
  • Wat is anafylaxis?
  • Symptomen
  • Behandeling
  • Zorg over auto injectors
  • Astma

 

Prevalentie

 

RIVM rapport 640400001 

 

Rapport in het kort

Voedselallergie kan gepaard gaan met een groot aantal symptomen (in het maag-darmkanaal, de huid, en de ademhalingsorganen) en kan leiden tot levensbedreigende situaties.

De prevalentie van voedselallergie is ongeveer 2-3% van de bevolking; in kinderen 5-8%.

Schaaldieren (garnalen, kreeft, krab), eieren, vis, melk, pinda, soja, noten, en tarwe zijn belangrijke allergene bronnen in onze voeding; het gaat daarbij altijd om de eiwitten in het product.
Omdat de vervaardiging van genetisch gemodificeerde gewassen gepaard kan gaan met de introductie van nieuwe allergenen, bestaat er bezorgdheid dat dergelijke nieuwe voedingsgewassen een nadelig effect op gezondheid kunnen hebben.
Het identificeren van potentiële allergeniciteit van genetisch gemodificeerde voeding houdt in:

  • evaluatie van de bron van het gen in het nieuwe voedsel, 
  • homologieën van de geïntroduceerde genproducten met bestaande allergenen, 
  • stabiliteit in aanwezigheid van maagsappen, 
  • solid phase immunoassay met positieve humane sera, huidpriktesten, en dubbelblinde placebo-gecontroleerde voedselprovocatietesten in patiënten met bewezen voedselallergie. 

 

Gemodificeerde voeding, waarin genen zijn geïntroduceerd die afkomstig zijn uit niet allergene bronnen en die coderen voor eiwitten die relatief resistent zijn voor degradatie door maagsappen, vormen een groot probleem voor de beoordeling van het betreffende product. Om die reden worden diermodellen ontwikkeld, waarbij na orale of parenterale blootstelling aan de eiwitten antilichaamresponsen worden gemeten om immunogeniciteit en allergeniciteit te onderscheiden.
Het zich ontwikkelende immuunsysteem is met name gevoelig voor effecten van immunologisch actieve factoren. Het tijdstip waarop een eerste contact met voedselallergenen plaats vindt kan een grote impact hebben op het al of niet ontstaan van voedselallergie.
Factoren in de voeding die niet zelf allergeen zijn kunnen een invloed hebben op het ontwikkelen van orale tolerantie voor voedselallergenen, bijvoorbeeld omdat die bestanddelen immunologisch actief zijn of de toegang van allergenen tot de mucosa bevorderen.

Bron: RIVM - Bilthoven - Nederland

 

Als je bovenstaande gegevens op de bevolking van Nederland legt, dan zijn ruim 800.000 mensen voedselallergisch (voedsel intolerantie niet meegeteld).
Uit onderzoek wordt ook aangenomen dat ca 1 - 2% van de voedselallergische populatie kans heeft op anafylaxis: dat is tot wel bijna 16.000 mensen alleen al door voedselallergie.

Het probleem is echter dat niet met zekerheid te bepalen is wie van de populatie bij die 1-2% hoort. De focus voor de beheersing van anafylaxis hoort dan ook te liggen bij iedereen die voedselallergie heeft.

 

Maar anafylaxis kan ook veroorzaakt worden door andere oorzaken. prevalentiegegevens over die groepen is niet geheel voorhanden (prevalentie insectenallergie: forse lokale reactie 3 tot 17% (500.000 tot 2,9 miljoen) ; algemene anafylactische reactie 0,4 tot 3,5% (70.000 tot 600.000 mensen) (kans op ontwikkelen van een allergie voor insectengif is groter naarmate men vaker gestoken wordt).Bron: Charpin D, Birnbaum J, Vervloet D. Epidemiology of Hymenopttera allergy. Clin Exp Allergy 1994;24:1010-5.

 

Een onderzoek op het Isle of Wight dat in 2002 gepubliceerd is gaf aan dat meer dan een (1) op de 70 kinderen waarschijnlijk allergisch voor pinda, noten of beide is. Getallen over andere allergenen is moeilijk om aan te komen. Een klein maar belangrijk aantal is allergisch voor ander voedsel en stoffen, zoals (kippen)ei, melk, kiwi, vis, soja, latex en insectengif (wespen). .

Referentie: Grundy J., Matthews S., Bateman B., Dean T., Arshad S.H. Rising prevalence of allergy to peanut in children: Data from two sequential cohorts. Journal of Allergy and Clinical Immunology Vol 110 No 5 p.784 Ð 789 It is likely that there will be at least one severely allergic child in most schools.
                    

 

 

Wat is Allergie / Anafylaxis?

 

Allergie ontstaat wanneer iemands lichaam gevoelig gemaakt is voor een stof dat normaal onschuldig is, zoals een bepaald voedsel.

 

Allergie is verbonden aan het immuunsysteem (afweersysteem). Normaal gesproken vecht het immuunsysteem tegen schadelijke dingen zoals infecties en ziektekiemen. Maar bij iemand die allergisch is gelooft het lichaam (immuunsysteem) dat, net als bij een virus, dit voedsel of andere stof een gevaar voor het lichaam is.

 

Wanneer een allergisch persoon blootgesteld wordt (in aanraking komt) aan die stof, dan zal zijn of haar immuunsysteem alles doen om die stof onschadelijk te maken. Hierdoor ontstaan de lichamelijke symptomen die horen bij een allergische reactie.

Helaas kan deze goedbedoelde reactie ook vaak veel schade aanrichten.

De meest ernstige allergische reactie wordt anafylaxis genoemd.

 

Symptomen beginnen gewoonlijk na seconden of minuten na de blootstelling en kunnen zich zeer snel ontwikkelen.

Soms gebeurt het dat de symptomen pas na enige uren, na contact met het voedsel, optreden.

 

Anafylaxis is, zoals al gezegd, de meest ernstige allergische reactie. Dit komt omdat het een zogenaamde systemische reactie is.  Systemisch, omdat het lichaam uit verschillende orgaansystemen bestaat.  De orgaansystemen waaruit het lichaam bestaat zijn: de huid, het spijsverteringssysteem, hart / vaatsysteem, ademhalingssysteem en zenuwstelsel.

Bij een anafylactische reactie zijn meerdere orgaansystemen betrokken. Dus het hele lichaam wordt aangetast en is in reactie, dit in tegenstelling tot een gewone allergische reactie waarbij de reactie lokaal is en één orgaansysteem betreft.

Wanneer bij een anafylactische reactie het ademhalingssysteem en/of het hart/vaatsysteem betrokken is dan kan dit een levensbedreigende situatie geven waarbij direct handelend opgetreden moet worden.

 

 

De oorzaken van een allergische reactie kunnen zijn:

 

Voedsel,
Insecten,
Latex of
Medicijnen.

U vindt daar meer informatie over op de website van het Nederlands Anafylaxis Netwerk.

 

 

Een meer zeldzame oorzaak van anafylaxis is:

MASTOCYTOSE:

 

Bij deze zeldzame ziekte is er een teveel aan mestcellen die grote hoeveelheden histamine vrij kunnen maken. Hierdoor kan de patiënt ook een anafylactische reactie krijgen. Voor deze patiënten is het nodig dat zeer zorgvuldig die stoffen worden vermeden die een reactie kunnen uitlokken. Meer informatie vindt u hier

 

 

Wat zijn de symptomen?

 

Allergische reacties kunnen verschillen. Je kunt jeuk of zwellingen in de mond krijgen, of een jeukende rode huid. Je kunt je ziek voelen en je kunt zelfs echt ziek worden, hoewel je moet onthouden dat er ook andere oorzaken kunnen zijn waardoor je gaat overgeven.

De eerste symptomen behoeven op zich zelf niet ernstig te zijn, maar je moet het zeker aan een volwassene vertellen omdat deze milde symptomen ernstiger kunnen worden.

 

Ernstige symptomen bij een allergische reactie zijn een daling van de bloeddruk (dan ga je je zwak en slap voelen); ernstige astma; of zwellingen waardoor de keel dicht gaat zitten.

 

Tijdens een anafylaxis - de meest ernstige vorm van een allergische reactie - zullen verschillende delen van het lichaam betrokken zijn en kunnen er verschillende symptomen optreden. Deze kunnen zijn:

  • rood worden van de huid
  • galbulten, netelroos, overal op het lichaam (als of je in de brandnetels gevallen bent)
  • het gevoel dat er iets ergs gaat gebeuren
  • zwelling in de keel of mond
  • moeilijk kunnen slikken of praten
  • veranderingen in de hartslag
  • ernstige astma
  • buikpijn, je ziek voelen en overgeven
  • plotseling zwak en slap gevoel (daling van bloeddruk)
  • in een storten en bewusteloosheid(*).

 

iemand hoeft niet noodzakelijk al deze symptomen tegelijkertijd krijgen. Maar wanneer je je zorgen maakt over die symptomen, roep dan hulp in van iemand anders. 

 

(*) Als iemand "normaal" bewusteloos wordt dan komt dit meestal door een tekort aan bloed (zuurstof) naar de hersenen. zo'n persoon zal er dan bleek uitzien.

In het geval van bewusteloosheid bij een anafylactische reactie komt de bewusteloosheid ook door het tekort aan zuurstof maar de persoon zal door de allergische reactie juist NIET bleek er uit zien, maar een rode/roze kleur.

 

 

Wat is de behandeling?

 

Zoals bekend is, zijn er voor allergieën (nog) geen genezing voorhanden. Hoewel er voor bepaalde  allergieën immunotherapie is, is dit niet voor alle allergieën beschikbaar of geschikt.

 

Daarmee wordt de eerste behandeling van allergie en anafylaxis: VERMIJDING!!

 

Als door enige oorzaak dit niet heeft kunnen plaatsvinden en er een reactie is opgetreden moet er direct handelend worden opgetreden.

 

Het Nederlands Anafylaxis Netwerk heeft een Actieplan dat inzicht geeft in de opgetreden symptomen en de daarbij behorende handelingen als instructie en voorlichting voor het geval er een reactie optreedt.

 

Adrenaline (ook bekend als Epinefrine) is het eerst aangewezen middel bij de behandeling voor anafylaxis.

Tijdens een anafylactische reactie, "lekken" de aderen, zwelt het weefsel van het lichaam en daalt de bloeddruk. 

Adrenaline reageert heel snel door de aderen samen te trekken, spiermassa in de longen te ontspannen waardoor de ademhaling verbeterd, stimuleert de hartslag en helpt tegen zwelling rond gezicht en lippen.

 

Wanneer een student of leerling een anafylactische reactie heeft, kan een injectie met adrenaline haar of hem het leven redden. Het is cruciaal dat een adrenaline auto-injector ten alle tijden beschikbaar is en dat leerkrachten en ander personeel, vrienden (klasgenoten) geïnstrueerd zijn dat ze weten hoe en wanneer ze de adrenaline moeten toedienen.

 

Mensen die een risico hebben op ernstige reacties (door welke oorzaak dan ook) moeten voorgevulde adrenaline injector sets bij zich hebben, zoals de EpiPen® of de Anapen®.

Dit klinkt beangstigend maar dat is het niet!! De adrenaline auto-injector die voorgeschreven wordt is eenvoudig in het gebruik - de naald is verborgen en je kunt de naald niet eens zien tot nadat deze gebruikt is. De adrenaline auto-injector is alleen op recept verkrijgbaar.

 

Bij het Nederlands Anafylaxis Netwerk zijn trainers verkrijgbaar om mee te oefenen.

 

In het geval dat de symptomen milder zijn kan er ook Antihistamine zijn voorgeschreven. Maar dit alleen wanneer de arts er op vertrouwd dat de symptomen alleen maar mild zullen zijn en blijven. Maar dat is een lastige beslissing om te nemen. Wanneer je maar ook enige twijfel hebt, zorg dan dat je een adrenaline auto-injector bij je draagt. 

 

 

Zorg over adrenaline auto-injectoren

 

Wanneer een school allergische leerlingen / studenten heeft met kans op anafylaxis moeten! er altijd adrenaline auto-injectoren beschikbaar zijn op school.

In het basis onderwijs zullen leerlingen over het algemeen niet hun eigen auto-injectoren bij zich dragen. Die zullen gewoonlijk worden opgeborgen in het klaslokaal van het kind of op een andere centrale vaste plaats dat gemakkelijk bereikbaar is zoals de ruimte van de leerkrachten.  De adrenaline auto-injectoren moeten niet achter slot en grendel worden opgeborgen.

In het voortgezet onderwijs kunnen (en zouden moeten) de leerlingen / studenten hun eigen auto-injector bij zich dragen (bijvoorbeeld in hun schooltas). Ze moeten beschermd worden opgeborgen in een stevig opbergdoosje, duidelijk herkenbaar gemaakt opdat er geen tijd verloren gaat met zoeken in geval van een noodsituatie.

De school kan ook een auto-injector in reserve houden wanneer er meer dan één is voorgeschreven, in geval dat het kind haar tas kwijt is.

 

Adrenaline is stabiel tot 40º Celsius. Adrenaline auto-injectoren zijn ontworpen om opgeborgen te worden bij kamertemperatuur, dat normaal gesproken geen probleem zal geven in Nederland. Echter  wanneer de auto-injector in direct zonlicht opgeborgen wordt kan de adrenaline snel degraderen. Adrenaline auto-injectoren moeten niet in een koelkast opgeborgen worden.

 

Bij de houder voor de auto-injector zou ook antihistamine opgeborgen kunnen worden, het noodplan (inclusief de instructie voor gebruik van de injector) en soms een astma inhalator. Dit alles zou in een doos gedaan kunnen worden waarop de naam van het kind staat en de woorden "ANAFYLAXIS NOOD KIT" Veel scholen vinden het ook prettig om een foto van het kind er bij te doen.

 

Het is de verantwoordelijkheid van de ouders er voor te zorgen dat de medicijnen (en auto-injector) niet verlopen zijn en tijdig vervangen worden.

 

De distributeurs in Nederland hebben een herinneringsprogramma op hun website waar de expiratiedatum van de adrenaline auto-injector ingevoerd kan worden en een e-mail adres. u wordt dan één maand van te voren gewaarschuwd.

 

 

Meer over Adrenaline : Vraag en Antwoord

 

Allereerst en heel belangrijk: 

  1. het toedienen van adrenaline met een adrenaline auto-injector (Emerade®, EpiPen®, Jext®) is GEEN voorbehouden handeling.
  2. Adrenaline is de eerste keuze als eerste hulpmiddel bij een ernstige allergische reactie en moet en kan dan ook door iedereen toegediend worden in zo'n geval
  3. Adrenaline toegediend via een auto-injector en op de voorgeschreven manier is niet gevaarlijk. Zelfs niet wanneer het niet echt nodig was geweest.

Het is belangrijk dat U als gezag binnen de schoolgemeenschap deze boodschap overdraagt.

Hoeveel adrenaline auto/injectoren zou een kind bij zich moeten hebben - één, of meer dan één?

Er is geen nationaal overeengekomen beleid hierover. Sommige allergie-experts adviseren dat er twee in elke omgeving aanwezig en beschikbaar moeten zijn voor de navolgende redenen:

 

Er kan een verkeerd afgaan of per ongeluk afgaan. Hoewel dit niet waarschijnlijk zal zijn wanneer er adequate training is gegeven.

 

Een tweede injectie kan nodig zijn omdat de reactie heftiger is dan verwacht en er geen verbetering optreedt binnen 5 tot 10 minuten , of omdat de ambulance niet binnen 15 - 30 minuten aanwezig is.

 

Andere allergie experts hebben meer vertrouwen in de aanwezigheid van één injector op elke locatie. Zij wijzen op dat wanneer de injectie vroeg genoeg wordt gegeven er waarschijnlijk geen tweede nodig zal zijn. Maar een ambulance moet wel gebeld worden.

 

Uiteindelijk zal het aantal adrenaline auto-injectoren dat voorgeschreven wordt ter bepaling van de voorschrijvende arts. Elk geval zal moeten beoordeeld worden op zijn eigen feiten en inschattingen.

 

Op welke leeftijd zou een kind de adrenaline auto-injector zelf bij zich kunnen (moeten) dragen en zichzelf de adrenaline toedienen?

 

Dit hangt af van de volwassenheid van het kind. Op 10 of 11, kunnen sommige kinderen al leren hoe ze de adrenaline auto-injector moeten gebruiken en de injector bij zich dragen. Wanneer een kind meer den één adrenaline auto-injector is voorgeschreven, moet de tweede toegankelijk zijn voor het personeel (de eerste uiteraard ook). het kind moet gerustgesteld worden door uit te leggen dat tijdens een noodsituatie er een noodplan is opgesteld om de situatie te beheersen en waar het personeel van op de hoogte en getraind is. Het personeel zal dan helpen in de behandeling en een ambulance oproepen.

Wanneer ik de adrenaline moet toedienen, hoe snel zal het werken?

Er moeten al heel snel tekenen van verbetering optreden. Maar wanneer er geen verbetering is, of als de symptomen erger worden, dan moet na 5 - 10 minuten een tweede injectie gegeven worden.

 

Wat zal er gebeuren wanneer ik de adrenaline heb gegeven en het kind heeft geen anafylactische reactie?

 

De hartslag kan stijgen en het kind zou voor een paar minuten hartkloppingen kunnen krijgen. Echter er behoeven geen ernstige bijverschijnselen op te treden tenzij het kind al bestaande hartproblemen heeft.

 

Wanneer ik de injector heb gebruikt, waar laat ik deze dan?

 

Wanneer de adrenaline is gegeven, moet er al een ambulance  (bel 112) zijn opgeroepen. Je moet de injector veilig opbergen en aan het ambulancepersoneel geven opdat zij weten wat er gebeurt en welke medicijnen er zijn gegeven.

 

Is adrenaline veilig?

 

Voor de meeste personen is intramusculaire toediening van adrenaline volkomen veilig.
Echter, de arts die het voorschrijft moet alle bestaande aandoeningen (bijvoorbeeld hartaandoeningen) in overweging nemen.

Bèta Blokkers en ACE inhibitoren kunnen de behandeling beïnvloeden, maar zijn geen contra-indicatie voor het gebruik. 

 

 

Astma

 

De aanwezigheid van astma in een allergische patiënt moet beschouwd worden als een belangrijke risico factor, speciaal wanneer de astma niet goed gecontroleerd wordt.

Kinderen met astma of evenals met andere allergieën moeten geholpen worden hun astma goed te beheersen.
Wanneer zij dit succesvol doen, wordt de kans op een ernstige of een fatale reactie flink verminderd.

 

Referentie:

Roberts G, Patel N, Levi-Schaffer F, Habibi P, Lack G. Food allergy as a risk factor for life-threatening asthma in childhood: a case-controlled study. J Allergy Clin Immunol. 2003 Jul;112(1):168-74.