De weekdieren of mollusken (Mollusca) vormen een stam van ongewervelde dieren met een week lichaam en in de regel een uitwendig kalkskelet (schelp). In 2009 schatte men het aantal soorten molluscae op 200.000, waarvan er tussen de 50.000 en 120.000 beschreven zijn.[1] Meer recente schattingen gaan uit van ongeveer 45.000 tot 50.000 marine-, 25.000 land- en 5.000 zoetwater weekdieren. Het aantal fossiele soorten is minder nauwkeurig en loopt uiteen van 60.000 tot meer dan 100.000 soorten.[2]

Weekdieren kennen een grote verscheidenheid aan vormen en zijn onderverdeeld in acht klassen, waarvan de bekendste de slakken (Gastropoda), de tweekleppigen (Bivalvia) en de inktvissen (Cephalopoda) zijn. Er zijn grote verschillen in vormen en anatomie, maar de weekdieren hebben een aantal kenmerken gemeen, zoals de bouw van het zenuwstelsel, de bloedsomloop en de ontwikkeling van het embryo.

De meeste weekdieren leven in het water en daarvan leeft het grootste deel in zee. Slechts een deel van de slakken leeft op het land. De studie die zich bezighoudt met de weekdieren is de malacologie.

Er zijn fossiele weekdieren bekend vanaf het Precambrium.

Meer informatie over Schaaldierenallergie

Weekdieren bevatten veel van de belangrijkste visgerechten, zoals zee-egels, tweekleppige schelpdieren, mosselen, inktvissen, oesters, inktvis en sint-jakobsschelpen, evenals terrestrische slakken. Mariene weekdieren en schaaldieren (garnalen, garnalen, krabben, rivierkreeften en kreeften) zijn beide bekend als schelpdieren. Er is een scherp juridisch onderscheid omdat bijlage II van de nieuwe EU-voedselinformatievoorzieningsrichtlijn de lijst van schaaldieren en schaaldieren op etiketten verplicht stelt.
Er is een duidelijk biologisch verschil tussen weekdieren en schaaldieren, maar er is enige beperkte kruisreactiviteit gemeld. Aldus hebben garnalenallergische individuen meer kans om te reageren op weekdieren dan op een niet verwant allergeen zoals een plantaardig voedsel.

 

Organische classificatie

Voor een zoöloog zijn weekdieren een "phylum" op hetzelfde niveau als andere phyla zoals chordaten (inclusief haaien, beenvissen en zoogdieren) of geleedpotigen (waaronder insecten, mijten en schaaldieren). De belangrijkste afdelingen van de phylum mollusca zijn de bivalvia-klassen (tweeschalige dieren zoals bivalven, mosselen, oesters en sint-jakobsschelpen), cephalopoda (koppotigen zoals inktvis, octopus en inktvis) en gastropoda (gastropoden zoals abalone, limpets, slakken, alikruiken en wulken). Leden van andere klassen van weekdieren, zoals chitons, worden soms ook gegeten, hoewel allergieën nog steeds moeten worden gemeld.

 

Weekdieren als voedsel

Weekdieren worden over de hele wereld gegeten, maar het type dat wordt gegeten en de hoeveelheid die wordt geconsumeerd varieert sterk van regio tot regio. In veel landen worden weekdieren soms gegeten in plaats van als onderdeel van het hoofdvoedsel. Zuid-Europa, vooral Spanje, consumeert meer koppotigen zoals calamares en kreeftachtigen zoals mosselen dan Noord-Europa. De kustgebieden van Azië zijn ook belangrijke onderdelen van de consumptie van weekdieren, die vaak worden opgenomen in Chinese dim sum, soep en rijstepap, waardoor weekdieren belangrijke verborgen allergenen in die gerechten worden. Meer inktvis wordt verbruikt dan enig ander zeevoedsel in Japan. Terrestrische slakken worden meestal gegeten in Frankrijk, Italië, Spanje en Portugal.

 

Symptomen van voedselallergie

Bijwerkingen na de inname van weekdieren zijn vergelijkbaar met die gerapporteerd voor allergische reacties op andere voedingsmiddelen. Ze variëren van mild oral allergy syndrome (jeuk tot de lippen, mond of farynx en zwelling van de lippen, tong, keel en gehemelte), door urticaria (netelroos), wat waarschijnlijk het meest gemelde symptoom is, levensbedreigende systemische anafylaxie ( moeite met ademhalen, bloeddrukdaling en zelfs de dood). Symptomen kunnen betrekking hebben op de huid (jeuk, zwelling), het maag-darmkanaal (misselijkheid en diarree) en ook ademhalingssymptomen (astma, rhinitis). De meeste gemelde symptomen deden zich voor binnen 90 minuten na inname van het voedsel. Er zijn echter vertraagde reacties gerapporteerd. De symptomen die zijn gemeld na het slikken van weekdieren kunnen op twee manieren ongewoon zijn. Ten eerste kan er een grotere fractie van ernstige reacties zijn dan voor de meeste voedingsmiddelen. Aldus veroorzaakten weekdieren in 2002 en 2003 5,6% en 11,7% ernstige reacties in Frankrijk en een artikel meldde dat 36% van de gevallen van anafylaxie in een kliniek in Singapore te wijten was aan weekdieren. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat reacties aanvankelijk kunnen worden toegeschreven aan bacteriële contaminatie in plaats van voedselallergieën, zodat het gebruik wordt voortgezet. Ten tweede hebben allergische reacties op slakken vaak betrekking op astma. Dit kan in verband worden gebracht met allergie voor huisstofmijt, die in veel gevallen van astma en ook bij allergische reacties op slakken betrokken is.

 

Symptomen treden meestal op na inname. Er zijn echter symptomen gemeld bij het hanteren of inhaleren van stoom bij het koken van weekdieren en astma is in verband gebracht met werknemers die mosselen hebben geopend.
Deze reacties zijn minder vaak gemeld en zijn minder bestudeerd dan vergelijkbare professionele allergieën voor schaaldieren.

 

Ernstige symptomen komen soms alleen voor als de oefening volgt kort na het eten van weekdieren (abalone of slakken), zoals ook is gemeld voor verschillende andere voedingsmiddelen.

 

Prevalentie van voedselallergie voor weekdieren

Studies op basis van vragenlijsten in de VS suggereren dat allergie voor weekdieren minder vaak voorkomt dan allergie voor schaaldieren met een factor van ongeveer 3, maar dat een aanzienlijk aantal mensen last heeft van bijwerkingen (> 50 reageren op clam van 14.948 personen). De frequentie van voedselallergie volgt waarschijnlijk het regionale consumptiepatroon, zodat allergie voor weekdieren verhoudingsgewijs belangrijker kan zijn in Frankrijk, Spanje, Hongkong of Singapore en minder frequent in het Verenigd Koninkrijk of Duitsland. Voedselallergieën voor weekdieren zijn gemeld bij zowel kinderen als volwassenen en er is weinig bekend over de persistentie van allergie voor weekdieren.

 

Kruisreacties 

Hoe allergie voor weekdieren het gevolg kan zijn van of andere allergieën kan veroorzaken

Onze informatie over kruisreacties is niet perfect, omdat mondelinge provocatie met weekdieren zelden is gemeld. Zo worden kruisreacties geïdentificeerd uit klinische geschiedenissen, huidtesten en tests voor specifiek IgE uit sera. Over het algemeen voorspellen de meeste huidallergie-onderzoeken de afwezigheid van allergie behalve sommige voedingsmiddelen met onstabiele allergenen. Sommige patiënten met positieve huidtesten reageren echter niet op orale uitdagingen. Tests voor specifieke IgE uit sera produceren zowel valse positieven als valse negatieven, vooral als de patiënt allergisch is voor een biologisch verwant organisme, zoals bijvoorbeeld de peulvruchten pinda en soja, waar wordt vastgesteld dat veel pinda-allergische patiënten IgE-binding aan soja laten zien zonder klinische symptomen bij het eten van soja2.

 

Kruisreacties worden gevonden tussen weekdieren, vooral binnen dezelfde klasse (bivalven, koppotigen of gastropoden). Bijvoorbeeld, in een groep patiënten met een voorgeschiedenis van schelpdierenallergie, hadden patiënten met een positieve huidtest voor clam een kans van 0,55 (55%) dat ze een positieve huidtest bij scallop hadden, terwijl die met een negatief resultaat met clam slechts een 0,05 (5%) kans op een positieve huidtest voor coquille. Uit dezelfde studie bleek dat degenen die positief testten voor abalone slechts 25% kans hadden op een positieve huidtest voor coquille, maar een kans van 79% op een positieve huidtest voor limpet. Dus degenen die allergisch zijn voor bivalven (tweekleppigen, mosselen, oesters en sint-jakobsschelpen) reageren waarschijnlijk op andere bivalven, terwijl degenen die reageren op gastropoden (abalone, limpets, slakken, alikruiken en wulken) waarschijnlijk op andere gastropoden reageren. Eén geval van fatale anafylaxie bij consumptie van terrestrische slakken is gemeld van een patiënt die als allergisch voor abalone werd gediagnosticeerd, wat aantoont dat de kruisreacties betrekking hebben op biologische families (gastropoden) in plaats van op zee-voedsel versus landdieren. Kruisreacties tussen de klassen van weekdieren zijn echter ook heel gebruikelijk.

 

Er is goed bewijs voor kruisreacties tussen weekdieren en geleedpotigen (de phylum bevat insecten, mijten en schaaldieren) en er worden twee verschillende kruisreactiviteiten gerapporteerd. Allergie voor schaaldieren (garnalen, kreeften, langoesten of krabben) is over het algemeen te wijten aan allergie voor een sterk geconserveerd spiereiwit dat tropomyosine wordt genoemd. In vitro-onderzoeken tonen aan dat IgE-antistoffen (de klasse die bij allergie is betrokken) van allergische patiënten met garnalen ook vaak binden aan tropomyosinen van weekdieren. Zoals hierboven vermeld, hoeft dit echter niet noodzakelijkerwijs klinische allergie te vertonen. Een alternatieve schatting komt van de waarneming dat een positieve huidtest met garnalen in verband werd gebracht met een 26% -41% waarschijnlijkheid van een positieve huidtest voor coquille, tweekleppig schelpdier, oester, abalone of limpet. Tropomyosine is ook betrokken bij kruisreacties tussen insecten en schaaldieren en het is mogelijk dat personen met een allergie voor kakkerlakken en andere geleedpotigen kruisreacties met weekdieren kunnen vertonen.

 

De tweede gevestigde kruisreactie is tussen huisstofmijt en gastropoden zoals slakken en limpets. Dit lijkt niet afhankelijk te zijn van tropomyosine, omdat slechts 2/28 patiënten in één studie IgE-binding aan tropomyosine vertoonden. In dit geval is de kruisreactie bevestigd door orale uitdagingen. Van de 51 kinderen met huisstofmijtallergie vertoonden bijvoorbeeld 36 positieve huidpriktests met slakken. 15 van de kinderen die een positieve huidtest hadden getoond werden uitgedaagd met gekookte slakken en 11 reageerden. Dit suggereert dat maar liefst 30-40% van de huisstofmijt allergische personen op slakken zouden kunnen reageren hoewel andere studies hebben gesuggereerd dat slechts ongeveer 15% zou kunnen reageren. Allergie voor limpet is ook geassocieerd met huisstofmijtallergie. De gerapporteerde of waargenomen reacties waren ook ongebruikelijk omdat astma de meest frequente reactie was. Dus als u allergisch bent voor huisstofmijt, niet onlangs slakken of verwante schelpdieren hebt gegeten, maar van plan bent om ze in de toekomst te proberen, kan het verstandig zijn om een huidpriktest voor de betreffende weekdieren te ondergaan. De effecten van desensitietherapie op huisstofmijt op de waarschijnlijkheid en ernst van reacties op weekdieren heeft tot controverse geleid. Dit kan een onderwerp zijn om met uw arts te bespreken als u dergelijke therapie overweegt.

 

Er zijn geen kruisreacties gemeld tussen weekdieren en voedingsmiddelen van vinvissen, vogels of zoogdieren.

 

Diagnostische procedures

 

Allergieën voor weekdieren worden gediagnosticeerd volgens dezelfde procedures als voor andere voedselallergieën. Eerst wordt een gedetailleerde patiëntgeschiedenis gemaakt. Huid- en laboratoriumtests worden vervolgens gebruikt om voedingsmiddelen te identificeren die allergische reacties kunnen veroorzaken, die vervolgens uit het dieet kunnen worden geëlimineerd. In de handel verkrijgbare extracten van weekdieren omvatten abalone (Haliotis spp.), Blauwe mossel (Mytilus edulis), clam (Ruditapes spp.), Octopus (Octopus vulgaris), oester (Ostrea edulis), pacific squid (Todarodes pacificus), coquille (Pecten spp.), slak (Helix aspersa) en inktvis (Loligo spp.). Er zijn enkele valkuilen bij het onderzoek naar allergie voor weekdieren, omdat de identificatie van de gegeten soorten misschien niet eenvoudig is, vooral als een restaurant een goedkoper weekdier heeft vervangen, zoals limpet voor een duur exemplaar zoals abalone.

 

Huidprikken testen lijkt bijna alle gevallen van voedselallergie te identificeren met een aantal valse positieven. Huidpriktest met vers voedsel verbetert vaak de identificatie van het verdachte voedsel. In-vitrotests op sera zijn ook nuttig, maar er zijn onvoldoende gegevens om de waarschijnlijkheid van reactie op niveaus van specifiek IgE toe te wijzen. Mondelinge problemen zijn zelden met weekdieren gemaakt en de laagste drempeldoseringen moeten nog worden opgehelderd.

 

Voedingsvoorzorgsmaatregelen

 

Vermijden is de enige therapie na diagnose van een allergie voor een weekdier. Vanwege de grote waarschijnlijkheid van kruisreactie, is het waarschijnlijk verstandig alle weekdieren uit het dieet te verwijderen tenzij een negatieve huidtest suggereert dat een soort veilig kan worden geconsumeerd. Zelfs in dat geval wijst de moeilijkheid van het identificeren van weekdieren na het koken erop dat er voorzichtig mee moet worden omgegaan. Er moet ook op worden gelet dat weekdieren worden vermeden als ingrediënten in soepen en gerechten zoals dim sum. Gelukkig zijn er geen voedingskundige gevolgen voor het elimineren van weekdieren uit het dieet en zijn er geen alternatieven vereist.

 

Notities

1. "Mollusk" is mogelijk de Amerikaanse spelling bij voorkeur, en "mollusc" de Britse spelling, maar beide dateren uit de jaren 1830 als vertalingen van "mollusque" van Cuvier en beide worden gebruikt door Amerikaanse en Britse schrijvers.

 

2. Er wordt aangenomen dat alleen hoge affiniteit IgE-binding symptomen veroorzaakt en dat anti-pinda-IgE zwak bindt aan verwante sojaproteïnen (de affiniteit wordt niet gemeten door de standaardtests).

 

 

 Op deze pagina worden enige schelpdieren beschreven, zoals de:

 

 

Abalone of perlemoen
Oester
Slak
Inktvis

 


Naam: Abalone, perlemoen

Wetenschappelijke naam: Haliotis midae

 

Komt voor als / in:

Abalone wordt normaal gesproken als een gekookt gerecht gegeten. Het kan worden gevonden in soepen of Chinese gerechten zoals dim sum. Het wordt soms gebruikt in rijstepap, maar dit is niet gebruikelijk omdat het een van de duurste schaaldieren is.

Allergie-informatie:

 

Allergie voor schelpdieren zoals zeeoren die weekdieren zijn, is minder bekend dan allergie voor garnalen (schaaldieren). Zoals bij de meeste voedselallergieën zijn de symptomen meestal mild, zoals het orale allergiesyndroom, maar ernstige symptomen zoals anafylactische shock kunnen ook na consumptie optreden. Merk op dat abalone momenteel niet wordt vermeld in bijlage II van de EU-richtlijn betreffende de informatievoorziening van levensmiddelen en dat daarom personen die allergisch zijn voor weekdieren, alert moeten zijn op de mogelijkheid van een abalone of andere weekdieren als verborgen allergenen.

 

Allergie voor abalone wordt meestal geassocieerd met allergie voor andere gerelateerde schaaldieren zoals limpet, slakken, alikruiken en wulken (gastropoden). Reacties kunnen ook worden veroorzaakt door het eten van meer verwante weekdieren zoals tweekleppigen, mosselen, oesters en sint-jakobsschelpen (tweekleppigen) of inktvissen, inktvissen en inktvissen (koppotigen). Na een diagnose van een allergie voor één weekdier worden patiënten normaal gesproken aangeraden om alle weekdieren te vermijden. Terwijl de meeste mensen met allergie voor garnalen (schaaldieren) weekdieren kunnen verdragen, zijn mensen met allergie voor beide soorten schelpdieren gemeld. Personen die allergisch zijn voor vis (zoals kabeljauw of zalm), hebben over het algemeen echter geen allergieën voor schaaldieren.

 

 


 

Naam: Oester

Wetenschappelijke naam: Crassostrea gigas

 

Voorkomen:

Oesters worden rauw of gekookt gegeten. Ze kunnen worden gebruikt als ingrediënten in soepen en sauzen, zoals Chinese oestersaus.

Allergie-informatie:

Allergie voor schelpdieren zoals oesters is minder bekend dan allergieën voor kreeftachtigen. Zoals bij de meeste voedselallergieën zijn de symptomen gewoonlijk mild, zoals het orale allergiesyndroom, maar ernstige symptomen zoals anafylactische shock kunnen ook na consumptie optreden. Merk op dat oesters momenteel niet zijn opgenomen in bijlage IIIa van de EU-richtlijn betreffende de etikettering van levensmiddelen en dat daarom personen die allergisch zijn voor weekdieren alert moeten zijn op de mogelijkheid dat oester of andere weekdieren verborgen allergenen zijn.

 

Omdat oesters tweekleppige weekdieren zijn, wordt allergie voor oesters meestal geassocieerd met allergie voor andere tweekleppigen zoals tweekleppigen, mosselen en sint-jakobsschelpen. Reactie is ook waarschijnlijk na inname van meer verwante weekdieren zoals limpet, slakken, alikruiken en wulken (gastropoden) of inktvissen, octopus en inktvis (koppotigen). Na een diagnose van een allergie voor één weekdier worden patiënten normaal gesproken aangeraden om alle weekdieren te vermijden. Terwijl de meeste mensen met allergie voor garnalen (schaaldieren) weekdieren kunnen verdragen, zijn mensen met allergie voor beide soorten schelpdieren gemeld. Personen die allergisch zijn voor vis (zoals kabeljauw of zalm), hebben over het algemeen echter geen allergieën voor schaaldieren.


Naam: Slak

Wetenschappelijke naam: Helix aspersa

 

Komt voor in / als:

Slak wordt gekookt en de consumptie het hoogst in Frankrijk, Italië, Spanje en Portugal.

 

Allergie-informatie:

 

Allergie voor weekdieren zoals slakken komt minder vaak voor dan allergie voor garnalen. Slak-allergie wordt geassocieerd met een ongewone verdeling van symptomen waarbij astma zeer vaak wordt gemeld. Milde symptomen zoals het orale allergiesyndroom, urticaria (netelroos) en ernstige symptomen zoals anafylactische shock kunnen echter ook na consumptie optreden.

 

Allergie voor slakken wordt vaak geassocieerd met allergie voor huisstofmijt en dit kan verantwoordelijk zijn voor de hoge frequentie van astma en rhinitis die als symptomen worden gezien. Er zijn ook zorgen dat desensitisatie therapie met huisstofmijt extracten een meer ernstige reactie op slakken kan veroorzaken. Sommige mensen met een allergie voor garnalen (schaaldieren) kunnen ook last hebben van bijbehorende allergie voor slakken. Voor anderen is hun allergie voor slak geassocieerd met allergie voor andere schaaldieren (weekdieren) zoals abalone en limpet, die ernstige of dodelijke reacties kunnen omvatten.

 

Andere informatie:

Allergische reacties zijn gerapporteerd aan verschillende soorten slakken, waaronder de bruine tuinslak (Helix aspersa), de bourgondische slak (Helix Pomatia) en de wijngaardslak (Cernuella virgata). Helix terrestre is mogelijk een synoniem voor een van deze. Euparipha pisana is waarschijnlijk Euparypha pisana, ook wel Helix pisana en waarschijnlijk het meest correct Theba pisana of de witte tuinslak. Allergische reacties op de zeeslak Bolinus brandaris zijn ook gemeld.

 


Naam: Inktvis

Wetenschappelijke naam: Todarodes pacificus


Komt voor in /als:

Inktvis wordt normaal gekookt gegeten. Het verbruik varieert sterk tussen regio's met een hoog verbruik in Spanje (als calamares) en in Japan.

Allergie-informatie:

 

Allergie voor weekdieren zoals inktvis komt minder vaak voor dan allergie voor garnalen (schaaldieren). Hoewel inktvis geen schelp heeft, is het gerelateerd aan schelpdieren zoals mosselen en mosselen. Zoals bij de meeste voedselallergieën zijn de symptomen meestal mild, zoals het orale allergiesyndroom, maar ernstige symptomen zoals anafylactische shock kunnen ook na consumptie optreden. Merk op dat inktvis momenteel niet voorkomt in bijlage II van de EU-richtlijn betreffende de voedselvoorziening van voedingsmiddelen en dat daarom personen die allergisch zijn voor inktvis, alert moeten zijn op de mogelijkheid dat inktvis of andere weekdieren verborgen allergenen kunnen zijn.

 

Inktvissen zijn een soort weekdieren die cefalopoden worden genoemd en allergie voor inktvis wordt daarom geassocieerd met een allergie voor andere koppotigen zoals zeekat of octopus. Reactie is ook waarschijnlijk na inname van meer verwante schelpdieren (weekdieren) zoals limpet, slakken, alikruiken en wulken of mosselen, mosselen, oesters en sint-jakobsschelpen.

 

Na een diagnose van een allergie voor één weekdier worden patiënten normaal gesproken aangeraden om alle weekdieren te vermijden.

Terwijl de meeste mensen met allergie voor garnalen (schaaldieren) weekdieren kunnen verdragen, zijn er mensen met allergie voor beide soorten schelpdieren gemeld.

Personen die allergisch zijn voor vis (zoals kabeljauw of zalm), hebben over het algemeen echter geen allergieën voor schaaldieren.

 


Instructievideo's

Voedselallergie Alerts

E-Shock, het Tijdschrift

Anafylaxiedag


Dagelijks leven

Hulpmiddelen

Wetgeving

Scholen, Kinderopvang