Naast de "normale" coronavirussen die verkoudheden veroorzaken zijn er nog een aantal specifieke coronavirussen. 

Hieronder vallen het SARS Severe Acute Respiratory Syndrome-CoV , MERS Middle East Respiratory Syndrome-CoV en SARS-CoV-2 zijn voorbeelden van deze ernstige coronavirussen. 

IN HET KORT

SARS-CoV (kortweg SARS) 

SARS is een ernstige virale infectieziekte. Het ziektebeeld is een atypische pneumonie (niet normale longontsteking). In 2002-2003 was er een wereldwijde SARS-epidemie met meer dan 8.000 patiënten. De epidemie werd veroorzaakt door een nieuw coronavirus. Bronopsporing, contactonderzoek en hygiënemaatregelen zijn van groot belang. Bij (het vermoeden van) patiënten met SARS is strikte isolatie noodzakelijk om verspreiding te voorkomen. Een onmiddellijke melding van een (verdacht) geval is dan ook van groot belang. Vanwege de internationale gevolgen van deze ziekte geldt voor SARS een meldingsplicht aan de WHO. Meer informatie over SARS vindt u op de website van het RIVM. 

MERS-CoV (kortweg MERS) 

Het Middle East Respiratory Syndrome (MERS-CoV) is een ziekte veroorzaakt door een coronavirus. De meeste patiënten ontwikkelen ernstige ademhalingsproblemen met symptomen als koorts, hoesten en ademnood. Ongeveer 3 - 4  van elke 10 gerapporteerde patiënten met MERS zijn overleden.

Alle gevallen zijn gerelateerd aan het Arabische schiereiland.  

Gezondheidsofficials rapporteerden de ziekte voor het eerst in Saudi Arabië in september 2012. Retrospectief onderzoek (door terug te kijken in de tijd) bleek dat het eerste geval van MERS in Jordanië in april 2012 was. Tot nu to zijn alle MERS-gevallenzijn gerelateerd aan reizen naar, of wonen in, landen in of nabij het Arabische schiereiland. De grootst bekende uitbraak van MERS buiten het Arabische schiereiland trad op in de Republiek van Korea in 2015. De uitbraak was geassocieerd met een reiziger die terug kwam van het Arabische schiereiland. 

Mensen met MERS en SARS kunnen het aan anderen verspreiden. 

MERS-CoV (evenals SARS varianten) wordt verspreid van zieke mensen naar anderen door nauw contact zoals zorgen voor, omgang met of leven met een geïnfecteerd persoon. MERS kan iedereen beïnvloeden. MERS patiënten varieerden in leeftijd van jonger dan 1 tot 99 jaar oud. 

SYMPTOMEN SARS en MERS

De meeste mensen gediagnosticeerd met MERS infectie hadden ernstige ademhalingsproblemen met symptomen van:

• Koorts
• Hoesten
• Ademnood

Sommige mensen hadden ook diarree en misselijkheid/overgeven. Bij veel mensen met MERS, traden meer ernstigere symptomen op zoals longontsteking (pneumonia) en nierfalen. 

Ongeveer 3 - 4 personen van elke 10 personen met gerapporteerde MERS zijn overleden. De meeste mensen die zijn overleden hadden een al bestaande medische aandoening dat hun immuunsysteem verzwakte, of een onderliggende medische aandoening dat nog niet was ontdekt. Medische aandoeningen verzwakken soms het immuunsysteem van mensen en zorgt er voor dat ze eerder geneigd zijn om ziek te worden of dat de ziekte ernstiger verloopt. 

RISICOFACTOREN

Vooraf bestaande aandoeningen bij mensen die MERS hebben gekregen zijn:

• diabetes
• kanker
• chronische longziekte
• chronische hartziekte
• chronische nierziekte

Sommige geïnfecteerde mensen hadden milde symptomen (zoals verkoudheid gelijkende symptomen) of geheel geen symptomen 

INCUBATIETIJD (de tijd tussen besmetting en optreden van symptomen)

De symptomen van MERS blijken te verschijnen na ongeveer 5 tot 6 dagen nadat een persoon is blootgesteld, maar dit varieert van 2 tot 14 dagen. 

Het coronavirus SARS (severe acute respiratory syndrome) -CoV (coronavirus)-2 is het virus dat de ziekte COVID-19 kan veroorzaken.

Het virus wordt van mens op mens overgedragen. Door hoesten en niezen worden druppeltjes verspreid Iemand anders kan ze inademen en daardoor besmet raken. De druppeltjes kunnen ook via handen worden overgedragen. Bijvoorbeeld als iemand met de handen aan de neus of het gezicht zit en vervolgens een ander een hand geeft.

Over virussen

Virussen zijn kleine organismen. Zo klein, dat je ze met een gewone microscoop niet kunt zien. Op zichzelf kan een virus niets. Eigenlijk is een virusdeeltje niet meer dan een stukje genetisch materiaal (DNA Deoxyribo Nucleic Acid  of RNA RiboNucleic Acid ) dat is ingepakt in een laagje eiwitten.
Er zijn veel verschillende soorten virussen. 

Zo werkt een virus

Om te kunnen (blijven) bestaan, heeft een virus gastcellen van bijvoorbeeld een mens nodig. Het virus dringt dan door in de gezonde cellen en gaat zich daar vervolgens vermeerderen. Razendsnel maakt de cel een grote hoeveelheid virusdeeltjes. De nieuwe virusdeeltjes die vrijkomen besmetten op hun beurt weer nieuwe cellen. Zo word je als drager van het virus ziek.

Zodra je immuunsysteem deze viruscellen ontdekt, gaat het aan het werk om onder andere antistoffen aan te maken. Die proberen het virus kapot te maken. Die antistoffen blijven nog een tijd in het lichaam, ook als je inmiddels genezen bent. Aan de hand van die antistoffen kun je zien of je besmet bent geweest. 

Het 'nieuwe coronavirus'

Er zijn veel verschillende soorten virussen, waaronder de zogenoemde ‘coronavirussen’. Voorbeelden van coronavirussen zijn MERS Middle East Respiratory Syndrome -CoV coronavirus  , SARS severe acute respiratory syndrome -CoV1 en HCoV-NL63. Het  coronavirus dat COVID-19 veroorzaakt, heet officieel SARS-CoV-2.

Aannemelijk is dat SARS-CoV-2 in China van dieren is overgegaan op mensen. De vorm van coronavirussen is opvallend. Als je het virus onder een elektronenmicroscoop bekijkt, zie je uitsteeksels met een bolletje erop. Dat ziet er een beetje uit als een kroon. De Latijnse naam voor kroon is corona. Hij is dus genoemd naar zijn vorm. 

Een virus verandert voortdurend

Virussen veranderen voortdurend. Het coronavirus SARS-CoV-2 is in China in december 2019 op één plek ontstaan als menselijk virus. Sindsdien zien we dat het virus de wereld overgaat met steeds een net iets andere genetische code, we noemen dat een mutatie. Inmiddels zijn er al duizenden varianten van het virus. Ook in Nederland zien we sinds het voorjaar verschillende varianten van het virus rondgaan. Dat houden we goed in de gaten. 

Varianten van het virus 

Met kiemsurveillance houden we in de gaten of er in Nederland, naast de bekende varianten, nieuwe varianten van het coronavirus opduiken. In december 2020 werd het virustype dat in het Verenigd Koninkrijk circuleert, ook in Nederland aangetroffen. In januari 2021 werden een virusvariant uit Zuid-Afrika en twee varianten uit Brazilië opgemerkt. Deze vier virusvarianten lijken besmettelijker te zijn. Of dat inderdaad zo is, wordt op dit moment onderzocht. Daarvoor is onder andere laboratoriumonderzoek nodig, waar gekeken wordt naar de eigenschappen van het virus. Daarnaast wordt er bijvoorbeeld ook epidemiologisch onderzoek gedaan; daarmee kunnen we zien hoe een virusvariant zich verspreidt. In de wekelijkse epidemie-update van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu  is de komende tijd de actuele stand van zaken te vinden over de verspreiding van de verschillende virusvarianten. 

Lees meer over de verschillende varianten van het virus.

Onderzoek naar varianten van het virus

Er wordt in Nederland doorlopend, steekproefsgewijs onderzoek gedaan naar het virus en of het verandert. De vaststelling van de Britse variant van het virus in Nederland kwam naar voren in een onderzoeksprogramma waarin het RIVM, Erasmus-MC Erasmus Medical Center  en 21 laboratoria in Nederland samenwerken. Dit wordt ‘kiemsurveillance’ genoemd. De laboratoria sturen regelmatig een steekproef aan monsters naar het RIVM of Erasmus-MC, waar ze vervolgens onderzocht worden.

Zo wordt in kaart gebracht welke variant waar in het land voorkomt. Dit onderzoek wordt sequentie-analyse genoemd. 

Lees meer over SARS-CoV-2 en COVID-19 door deze link te volgen